Το σταμναγκάθι ή “Cichorium spinosum” είναι ουσιαστικά μια άγρια ποικιλία ραδικιού. Είναι αυτοφυές της Κρήτης (κυρίως στο νομό Χανίων στο Οροπέδιο του Ομαλού) αλλά συναντάται και στην υπόλοιπη λεκάνη της Μεσογείου σε βουνά, οροπέδια και απόκρημνες ακρογιαλιές της Κύπρου, της Σικελίας και της Μάλτας.
Είναι πολυετές φυτό, στην ουσία ένας σφαιρικός αγκαθωτός θάμνος ανάμεσα στα αγκάθια του οποίου υπάρχουν τα φύλλα του φυτού, το οποίο εμφανίζεται τον Οκτώβριο με τα πρωτοβρόχια. Τα φύλλα του είναι οδοντωτά, τα οποία μοιάζουν με λάμα πριονιού και περιέχουν μια γλυκόπικρη ουσία που ευθύνεται για τις ιδιότητές του. Η μόνη περίοδος που έχει φύλλα είναι η άνοιξη και αν τότε δεν μαζευτεί ξυλοποιείται και είναι ακατάλληλο για βρώση. Η συγκομιδή του είναι μια πολύ κουραστική και πολλές φορές επικίνδυνη διαδικασία.
Πρόκειται για ένα εξαιρετικό χόρτο με μοναδική γεύση και ευεργετικές ιδιότητες που μπορεί να καταναλωθεί ωμό σε σαλάτες, βρασμένο όπως τα χόρτα αλλά και σε πολλά φαγητά σύμφωνα με την κρητική κουζίνα. Έχει λίγες θερμίδες, περίπου 6 θερμίδες/28 γραμμάρια, που αντιστοιχούν σε ένα φλιτζάνι τσαγιού. Είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες και Ω-3 λιπαρά οξέα, τα οποία είναι σύμμαχοι της καρδιάς, της καλής υγείας του οργανισμού, τονώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα και δρουν κατά της οξείδωσης των κυττάρων και της αντιγήρανσης των ιστών. Διακρίνεται επίσης για τις αντισηπτικές, αντιρρευματικές και υπογλυκαιμικές του ιδιότητες. Περιέχει βιταμίνες C, Ε, β-καροτένιο, βιταμίνη Α, καθώς και ιχνοστοιχεία, όπως σίδηρο, κάλιο, νάτριο, φώσφορο και μαγνήσιο.
Που οφείλεται το όνομά του?
Το χαρακτηριστικό αγκάθι του φυτού το εφάρμοζαν τα παλιότερα χρόνια “σαν καπάκι” στο στόμιο των σταμνών, απωθώντας με αυτόν τον τρόπο παρείσακτα έντομα και ζωύφια. Έτσι έγινε γνωστό σαν το αγκάθι της στάμνας ή αλλιώς σταμναγκάθι.
