Ο Σαμπούκος ο μελανός (Sambucus nigra) είναι γνωστός και ως σαμπούκα, κουφοξυλιά, αφροξυλιά. Οφείλει το όνομά του στην ελληνική λέξη “σαμβύκη” ή ” ιαμβύκη” αιολικός τύπος του “σάνδυξ”, που σημαίνει κόκκινο. Είναι φυλλοβόλο μικρό δένδρο. Τα φύλλα του είναι πτερωτά, περιττόληκτα με φυλλάρια πριονωτά. Τα άνθη είναι λευκά και σχηματίζουν σκιαδόμορφους κορύμβους ενώ τα χαρακτηρίζει έντονο άρωμα. Ο καρπός είναι ραγόμορφη δρύπη και έχει μαύρο χρώμα. Ο κορμός του σαμπούκου έχει ανοιχτόχρωμο φλοιό με σχισμές όπως επίσης και λευκά στίγματα. Η ανθοφορία του είναι από τον Απρίλιο έως τον Μάϊο.
Οι κλάδοι του είναι χοντροι και πλήρεις σε εντεριώνη, δηλαδή είναι κούφιοι(για αυτό ονομάζεται κουφοξυλιά). Είναι αυτοφυές σε δασώδη και δροσερά εδάφη, σε άκρες από χείμαρρους και καλλιέργειες.
Συστατικά του Σαμπούκου
Ο σαμπούκος περιέχει χημικές και φαρμακευτικές ουσιές σε όλα τα μέρη του. Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε φλαβονόλες. Περιέχει αντιοξειδωτικές βιταμίνες A, C και βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ασβέστιο, κάλιο, φώσφορο, αμινοξέα, φλαβονοειδή, καροτενοειδή και τανίνες. Η έντονη ευχάριστη μυρωδιά υπάρχει λόγω του αιθέριου ελαίου που είναι πλούσιο σε γλυκοσίδια, τανίνες.
Ο σαμπούκος μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις παρακάτω μορφές.
- Αφέψημα από τα άνθη, τους καρπούς και φύλλα.
- ‘Εγχυμα που παρασκευάζεται από τα άνθη ή τα φύλλα.
- Κάψουλες
- Αιθέριο έλαιο
Οι φαρμακευτικές χρήσεις του Σαμπούκου
Από το Σαμπούκο έφτιαχναν το κόκκινο χρώμα. Επιπλέον, σάνδυκες ήταν τα ωραία και διαφανή ενδύματα που φορούσαν οι γυναίκες. Σαμβύκη, επίσης, ήταν ένα γνωστό μουσικό όργανο, το οποίο και είχε προέλθει από την Ανατολή και αναφέρεται από πλήθος συγγραφέων, όπως ήταν ο Αριστοτέλης και ο Πλούταρχος. Εικάζεται το έφτιαχναν με ξύλο σαμπούκου, όπως φαίνεται να έφτιαχναν και μια πολιορκητική μηχανή, ενώ αναφέρεται και κάποιο φάρμακο που να έχει την ίδια ονομασία Στην προϊστορία ο καρπός χρησιμοποιήθηκε σαν τροφή και τα άνθη σαν ίαμα. Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης, χρησιμοποίησε το σαμπούκο για την αντιμετώπιση γυναικολογικών προβλημάτων, και σαν φάρμακο ενάντια στην υστερία. Ο Διοσκουρίδης χρησιμοποιούσε τους βλαστούς σε κατάπλασμα ενάντια στην ποδάγρα, στις φλεγμονές, στα εγκαύματα και στα πιθανά δαγκώματα κάποιου σκύλου.
- Αναπνευστικό
Έχει αποχρεμπτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται για τη καταπολέμηση του βήχα, του κρυολογήματος, της γρίπης, της ιγμορίτιδας και το άσθμα.
- Δέρμα
Οι καρποί του χρησιμοποιούνται για τους ρευματισμούς και τον ερυσίπελα. Οι κομπρέσες με τσάι σαμπούκου ανακουφίζουν από τα ηλιακά εγκαύματα ενώ οι αλοιφές και το λάδι σαμπούκου χρησιμοποιούνται εξωτερικά σε περιπτώσεις οιδημάτων, δερματικών ερεθισμών και πληγών.
- Μείωση της κατακράτησης υγρών και οιδημάτων
Τα συστατικά του έχουν καθαρτικές και διουρητικές ιδιότητες, που βοηθούν στην αποβολή τοξινών από το σώμα.
- Ανακούφιση από τον πόνο
- Καταπολέμηση των μολύνσεων
- Αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας
