Ο τροπισμός γενικά είναι μια προσανατολιστική απάντηση ενός οργανισμού σε ένα ερέθισμα. Ο φωτοτροπισμός είναι η κίνηση μερών ενός φυτού, κατά την ανάπτυξή του, προς την κατεύθυνση του ερεθίσματος του φωτός. Η κίνηση αυτή, που προκαλείται από την άνιση ανάπτυξη του φυτού, οφείλεται κυρίως στη διαφορά πυκνότητας της αυξίνης (auxin) του φυτού. Στο σημείο που φωτίζεται λιγότερο υπάρχει μεγαλύτερη ποσότητα αυξίνης κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται εκεί το φυτό περισσότερο και έτσι να γέρνει ο βλαστός προς το φως. Όταν η πηγή του φωτός είναι ο ήλιος, το φαινόμενο ονομάζεται ηλιοτροπισμός.
Ο ηλιοτροπισμός είναι η ιδιότητα που έχουν τα φυτά να στρέφονται προς το ηλιακό φως. Μπορεί να είναι θετικός ή αρνητικός. Ένας θετικός ηλιοτροπισμός είναι η κίνηση προς την κατεύθυνση του ήλιου, ενώ ένας αρνητικός ηλιοτροπισμός είναι η κίνηση μακριά από την κατεύθυνση του ήλιου.
Ιστορικά στοιχεία
Η συνήθεια ορισμένων φυτών να κινούνται προς την κατεύθυνση του ήλιου ήταν ήδη γνωστή από τους Αρχαίους Έλληνες. Τον 19ο αιώνα οι βοτανολόγοι ανακάλυψαν ότι εμπλέκονταν διαδικασίες ανάπτυξης στο φυτό και πραγματοποίησαν ολοένα και πιο έξυπνα πειράματα. Ο όρος ηλιοτροπισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1832 από τον A. P. de Candolle, έναν Ελβετό βοτανολόγο, για να αναφερθεί στο φαινόμενο σε οποιοδήποτε φυτό.
Ηλιοτροπισμός άνθους
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ηλιοτρόπιο. Όλοι έχουμε δει ένα χωράφι γεμάτο ηλιοτρόπια στραμμένα προς τον ήλιο. Η κίνηση εκτελείται από κινητικά κύτταρα σε ένα εύκαμπτο τμήμα ακριβώς κάτω από το άνθος. Τα κινητικά κύτταρα εξειδικεύονται στην άντληση ιόντων καλίου σε κοντινούς ιστούς, αλλάζοντας την πίεση στροβιλισμού τους.
Ηλιοτροπισμός φύλλων
Είναι η ηλιακή συμπεριφορά παρακολούθησης των φύλλων. Η μηδική, το βαμβάκι, η σόγια, τα φασόλια και μερικά άγρια είδη της οικογένειας της μολόχας (Malvaceae) είναι φυτικά είδη που παρουσιάζουν ηλιακή παρακολούθηση. Τα φύλλα παρακολουθούν τον ήλιο μόνο τις ημέρες με καθαρό ουρανό. Σταματούν, όταν τα σύννεφα μπλοκάρουν τον ήλιο.
Αρνητικός ηλιοτροπισμός ριζών
Αντίθετα με τους βλαστούς, οι ρίζες του φυτού χαρακτηρίζονται “αρνητικά ηλιοτροπικές”, δηλαδή αναπτύσσονται μακριά από τα ερεθίσματα του φωτός.
