Ο δάκος της ελιάς είναι ένα μικρό δίπτερο έντομο που αποτελεί τον σημαντικότερο εχθρό της ελιάς στη χώρα μας.
Περιγραφή εντόμου
Πρόκειται για ένα μικρό έντομο με κιτρινικόκκινη κεφαλή με σύνθετους ιριδίζοντες κυανοπράσινους οφθαλμούς, καστανοκόκκινο θώρακα και καστανή κοιλία με κόκκινες κηλίδες. Το χαρακτηριστικό του δάκου είναι η ύπαρξη ενός μαύρου στίγματος στην άκρη κάθε πτέρυγας.
Έχει 3-5 γενεές το έτος, οι οποίες είναι αλληλοκαλυπτόμενες και διαχειμάζει κυρίως ως νύμφη στο έδαφος ή ως ενήλικο σε προφυλαγμένες θέσεις.
- Τα ενήλικα παρατηρούνται συνήθως τον Φεβρουάριο. Η ωοτοκία ξεκινά συνήθως Ιούνιο-Ιούλιο, όταν οι καρποί έχουν ωριμάσει αρκετά (στάδιο σκλήρυνσης κουκουτσιού).
- Σε κάθε καρπό, το θηλυκό δημιουργεί μία οπή (τριγωνικό άνοιγμα) και τοποθετεί ένα και μόνο αυγό. Κάθε θηλυκό αποθέτει 12 αυγά την ημέρα, ενώ συνολικά αποθέτει 150-400 αυγά. Η ωοτοκία συνεχίζεται για εβδομάδες ή μήνες και σταματά στα τέλη του φθινοπώρου ή τον χειμώνα που οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες.
- Η νεαρή προνύμφη εκκολάπτεται 3-7 μέρες αργότερα, ορύσσει στοά στο μεσοκάρπιο και τρέφεται από τη σάρκα του καρπού.
- Το καλοκαίρι, όταν ολοκληρώσει την ανάπτυξή της, η προνύμφη νυμφώνεται κοντά στην επιδερμίδα του καρπού αφού έχει ανοίξει κυκλική οπή εξόδου τρώγοντας τη σάρκα κάτω από την επιφάνεια του καρπού, ενώ αφήνει ανέπαφη την επιδερμίδα.
- Μετά την ολοκλήρωση της νύμφωσης εμφανίζονται τα ενήλικα της επόμενης γενιάς τα οποία εξέρχονται από το περίβλημα της νύμφης ανοίγοντας κυκλική οπή στο ένα άκρο της. Ακολουθούν 2-4 γενιές ακόμη ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες.
Συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξή του
Η ανάπτυξη του δάκου ευνοείται όταν η μέση ημερήσια θερμοκρασία είναι χαμηλότερη από τους 25°C και μεγαλύτερη από τους 10°C. Επίσης, όταν οι θερμοκρασίες υπερβαίνουν τους 35°C για αρκετές μέρες μειώνεται ο πληθυσμός του δάκου, η δραστηριότητα του αλλά και η γονιμότητα του. Σε συνθήκες υψηλής ατμοσφαιρικής υγρασίας ευνοείται η ανάπτυξη και η δραστηριότητα του δάκου, γι’ αυτό άλλωστε οι ελιές που ποτίζονται είναι πιο ευαίσθητες στην προσέλκυση του δάκου από τις ξηρικές ελιές.
Τι ζημιές προκαλεί ο δάκος στην καλλιέργεια της ελιάς?
Η ζημιά που προκαλεί ο δάκος είναι ποσοτική, γιατί η παραγωγή μειώνεται αφού ο δάκος καταστρέφει μέρος της σάρκας του ελαιοκάρπου, αλλά και ποιοτική, καθώς το παραγόμενο ελαιόλαδο υποβαθμίζεται λόγω αυξημένης οξύτητας. Το μέγεθος της οικονομικής ζημιάς λόγω του δάκου μπορεί να υπερβεί το 50% της αξίας του παραγόμενου προιόντος.
Αντιμετώπιση
Η ιδανικότερη μέθοδος καταπολέμησης είναι για χρόνια η χημική. Δοκιμάστηκαν επίσης και βιολογικοί μέθοδοι καταπολέμησης όπως είναι η εξαπόλυση φυσικών εχθρών του δάκου και οι μαζικές εξαπολύσεις στειρωμένων με ακτινοβολία δάκων με όχι όμως και τόσο καλά αποτελέσματα.
Χημική καταπολέμηση
Στην καταπολέμηση του δάκου, συνίσταται να γίνεται παρακολούθηση της πορείας του ενήλικου πληθυσμού με δακοπαγίδες. Εκεί τοποθετείται ως ελκυστικό, υδατικό διάλυμα φωσφορικού ή θειικού αμμωνίου 2% και σε ορισμένες περιπτώσεις και διάλυμα υδρολυμένης πρωτείνης 4%. Συνήθως τοποθετούνται γύρω στις 50 παγίδες ανά 1000 δέντρα. Εκεί γίνεται η καταμέτρηση των θηλυκών και των αρσενικών ατόμων που παγιδεύονται. Εάν ο αριθμός των ενήλικων ατόμων κυμαίνεται απο 5 έως 20 άτομα ανά παγίδα και για διάστημα 5 ημερών, συνίσταται να γίνει ψεκασμός. Εκτός όμως από την καταμέτρηση των ενήλικων ατόμων στις παγίδες, συνίσταται να γίνεται και εκτίμηση του ποσοστού προσβολής του ελαιοκάρπου. Αυτό γίνεται με δειγματοληψίες καρπών που μαζεύονται περιφερειακά από τυχαία δέντρα και εύρεση των γόνιμων νυγμάτων. Όταν το ποσοστό γόνιμης προσβολής είναι 5% για τις ελαιοποιήσιμες ποικιλίες ή 2-4% για τις επιτραπέζιες, συστήνετε να διενεργείται ψεκασμός.
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τους ψεκασμούς είναι κυρίως οργανοφωσφορικά και διενεργούνται από κάθε ελαιοπαραγωγό χωριστά, ιδιαίτερα σε περιοχές που δεν εφαρμόζεται πρόγραμμα δακοκτονίας.
Πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα έχει δώσει και η δραστική ουσία spinosad η οποία έχει ήδη εγκριθεί για ψεκασμο έναντίον του δάκου από την πρώτη περίοδο ανάπτυξης των προσβολών. Μεγάλη προσοχή θα πρέπει να δοθεί για χρονική τήρηση του τελευταίου ψεκασμού πρίν την συγκομιδή.
Τέλος, όσον αφορά την καταπολέμηση, θα πρέπει να αναφέρουμε και τους προληπτικούς δολωματικούς ψεκασμούς που σκοπό έχουν την προσέλκυση και θανάτωση των ενήλικων ατόμων πριν αυτά προλάβουν να ωοτοκήσουν στον ελαιόκαρπο. Το ψεκαστικό υλικό αποτελείται απο το κατάλληλο οργανοφωσφορικό εντομοκτόνο σε συγκέντρωση 0,3% και υδρολυμένη πρωτείνη ή αλλο προιόν με παρόμοια ελκυστική δράση σε περιεκτικότητα 3%.
Για τον καθορισμό του χρόνου διεξαγωγής του 1ου δολωματικού ψεκασμού, αυτός διενεργείται αρχές Ιουνίου με αρχές Ιουλίου και θα πρέπει να είναι γενικός δηλαδή να ολοκληρωθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα (7με 10 ημέρες) σε ολόκληρη την περιοχή.
Η αναλογία αρσενικών προς θηλυκά ατομα, η δεκτικότητα του ελαιόκαρπου προς ωοτοκία καθώς και οι ευνοικές συνθήκες για την ωοτοκία του δάκου, είναι παράγοντες που επηρεάζουν την λήψη απόφασης για την διενέργεια ψεκασμού.
