Τα Χρυσάνθεμα (Chrysanthemum indicum) γνωστά και ως αγιοδημητριάτικα, είναι γένος ανθοφόρων φυτών που ανήκει στην οικογένεια των αστεροειδών. Τα είδη χρυσανθέμων και τα αναρίθμητα υβρίδια και ποικιλίες τους χρησιμοποιούνται για διακοσμήση κήπων.
Χαρακτηριστικά φυτού
Το ύψος του φυτού κυμαίνεται από 25 – 125 εκατοστά, αναλόγως την ποικιλία. Η βλάστησή του είναι σχετικά πυκνή και το ριζικό του σύστημα πλούσιο. Τα φύλλα του είναι απλά, σχισμένα, βαθυπράσινου χρώματος και συνήθως χνοώδη. Τα ανθικά του στελέχη είναι ανθεκτικά και έχουν κατακόρυφη ανάπτυξη. Τα άνθη του χρυσάνθεμου, όπως και σε όλα τα είδη της οικογένειας Compositae, είναι σύνθετα και σχηματίζουν τις κεφαλίδες (μαργαρίτες).
Έχουν προκύψει πάρα πολλές ποικιλίες που διαφέρουν, στο ύψος, στον τύπο, στο μέγεθος και στο χρώμα των ανθέων. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ανθέων όπως απλός, σφαιρικός, ημισφαιρικός, τύπου ανεμώνης, χνοώδης, αραχνοειδής, πολυανθής και άλλοι.
Η διάμετρος των ανθικών κεφαλών κυμαίνεται από 5 – 10 εκατοστά, και το χρώμα τους μπορεί να είναι λευκό, κόκκινο, ρόδινο, κίτρινο και πράσινο. Το χρυσάνθεμο ανθίζει προς το τέλος του καλοκαιριού έως και μετά τον Οκτώβριο. Η διάρκεια της ανθοφορίας εξαρτάται κυρίως από την ποικιλία, τις κλιματικές συνθήκες και τη θέση φύτευσης.
Συνθήκες ανάπτυξης και Φροντίδα
Τα χρυσάνθεμα ευδοκιμούν σε όλα σχεδόν τα εδάφη αλλά προτιμούν πλούσιο χώμα, που να περιέχει άμμο, άργιλο και καλή αποστράγγιση. Το ριζικό τους σύστημα είναι πλούσιο κι έτσι καταφέρνουν να εκμεταλλεύονται καλά την υγρασία του εδάφους, κάτι που τα κάνει αρκετά ανθεκτικά στις ζεστές θερμοκρασίες.
Τα χρυσάνθεμα χρειάζονται απευθείας ηλιακό φως για να φθάσουν σε ανθοφορία και αντέχουν τόσο τον ήλιο όσο και τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Όταν ανθίσουν, φροντίστε τις ζεστές ηλιόλουστες ημέρες να μην τα αφήνετε για πολλές ώρες σε απευθείας ηλιακό φως για να μην καούν τα πέταλα και να διατηρηθούν τα λουλούδια τους ακόμα περισσότερο.
Το καλοκαίρι τοποθετήστε τις γλάστρες σε φωτεινό σημείο αλλά όχι κάτω από τις καυτές ακτίνες του ήλιου. Αν τα καλλιεργείτε σε γλάστρα, ποτίστε τα όταν το χώμα τους είναι ξερό στην επιφάνεια ή όταν δείτε τα φύλλα τους να αρχίζουν να κρέμονται. Προσέξτε να μην τα ποτίζετε πιο συχνά απ’ ότι πρέπει γιατί οι ρίζες τους σαπίζουν εύκολα.
Κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας κόβετε τα μαραμένα λουλούδια για να βοηθήσετε να διατηρηθούν τα νέα άνθη αλλά και για να φαίνεται το φυτό σας πιο όμορφο. Όταν πια τα λουλούδια έχουν μαραθεί κόψτε τα και κλαδέψτε το φυτό. Αφαιρέστε τα χαμηλά φύλλα που έχουν ξεραθεί και κόψτε τις κορυφές που μέχρι τώρα είχαν λουλούδια, λίγο πάνω από το σημείο που διακλαδώνεται ο κεντρικός μίσχος. Το φυτό σας βέβαια θα σας φανεί πολύ πιο άσχημο αλλά πολύ γρήγορα θα πετάξει νέα κλαδιά στο σημείο που το κλαδέψατε αλλά και αρκετές παραφυάδες.
Προσβάλλεται πολύ συχνά από αφίδες (μελίγκρες), που αναπτύσσουν μεγάλους πληθυσμούς. Τα φύλλα κατσαρώνουν και κολλάνε εξαιτίας των μελιτωμάτων που παράγουν τα συγκεκριμένα έντομα. Σε αυτή την περίπτωση και πριν αναπτυχθούν σημαντικοί πληθυσμοί καθαρίζονται τα φύλλα με ένα βρεγμένο πανί. Αυτό επαναλαμβάνεται για 2 – 3 φορές μέσα στην άνοιξη. Έπειτα, οι περιορισμένοι πληθυσμοί των αφίδων ελέγχονται από τα ωφέλιμα έντομα του κήπου.
Συχνά τα φύλλα του χρυσάνθεμου προσβάλλονται από ωίδιο, όπου σχηματίζεται μια λευκή επιφάνεια πάνω στα φύλλα και στη συνέχεια μαραίνονται και πέφτουν.
Χρήσεις
Οι διάφορες ποικίλιες των εξημερωμένων χρυσανθέμων χρησιμοποιούνται σήμερα εκτενώς για καλλωπιστικούς σκοπούς, είτε στο έδαφος είτε σε γλάστρα. Τα άνθη τους χρησιμοποιούνται και σε βάζα. Επίσης, τα βλαστάρια του, βραστά και μη, χρησιμοποιούνται στην Κίνα στις σαλάτες ενώ τα φύλλα και τα άνθη, ιδίως τα κίτρινα φύλλα του C. morifolium, βράζονται ώστε να παραχθεί γλυκό αφέψιμα, γνωστό ως τσάι χρυσανθέμων.
Επίσης, ένα είδος χρυσάνθεμου, το πύρεθρο (Chrysanthemum [ή Tanacetum] cinerariaefolium) είναι οικονομικά σημαντικό ως φυσική πηγή βιοδιασπώμενων εντομοκτόνων. Οι δραστικές ουσίες, γνωστές ως πυρεθρίνες, εκχυλίζονται από τα αχαίνια των φυτών. Οι πυρεθρίνες επιδρούν στο νευρικό σύστημα των εντόμων. Σε μικρές δόσεις είναι εντομοαπωθητικές. Αν και είναι επιβλαβείς για τα ψάρια, είναι λιγότερο τοξικές για τα θηλαστικά απ’ότι τα συνθετικά εντομοκτόνα.
