Όταν ο Ελβετός βοτανολόγος Conrad Gesner δημοσίευσε το 1561 το πρώτο βιβλίο για την τουλίπα, έγινε γνωστό το φυτό αυτό στην Δυτική Ευρώπη, αλλά καλλιεργούνταν από πολλά χρόνια στην Τουρκία και την Περσία. Τα φυτά που πρωτοήρθαν στην Ευρώπη προήλθαν από βολβούς από την Τουρκία. Από την εποχή που εισήχθησαν στην Ευρώπη υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον για αυτό το φυτό από πολλούς με αποτέλεσμα να  εξελιχθεί η καλλιέργεια αυτή σε μία πολύ κερδοφόρο επιχείρηση που κατέληξε στην Ολλανδία σαν κερδοσκοπική επιχείρηση.

Η τουλίπα είναι φυτό που ανήκει στην  οικογένεια των Liliaceae. Στο γένος αυτό υπάγονται 100 περίπου είδη βολβωδών φυτών, τα οποία προέρχονται από  την Ευρώπη, την Δυτική και Κεντρική Ασία αλλά και την Βόρεια Αφρική. Από τα είδη Tulipa gesneriana, Tulipa kaufmanniana, Tulipa fosteriana, Tulipa greigiκαι άλλα, έχουν προέλθει οι ποικιλίες που καλλιεργούνται σήμερα και οι οποίες ανέρχονται περίπου σε 3000 με τάση κάθε χρόνο να προστίθενται και καινούργιες.

Οι ποικιλίες αυτές κατατάσσονται σε διάφορες  κατηγορίες ανάλογα με τα διάφορα χαρακτηριστικά που έχουν τα άνθη τους, το μέγεθος των φυτών, την προέλευση τους, την πρωιμότητα τους, κλπ. Οι περισσότερες ποικιλίες κατατάσσονται σύμφωνα με διάφορα συστήματα κατάταξης. Σύμφωνα με το ολλανδικό σύστημα Royal General Bulbgrowers Association, υπάρχουν σήμερα 17 ομάδες ποικιλιών, όπως πχ οι ομάδες Single late, Viridiflora, Parrot, Fosteriana, kaufmanniana,

Χαρακτηριστικά

Οι τουλίπες είναι βολβόριζα φυτά και ο βολβός τους είναι ωοειδής και καλύπτεται από διάφορους μεμβρανοειδείς χιτώνες καστανού χρώματος. Ο πολλαπλασιασμός τους γίνεται με τους βολβούς αυτούς, οι οποίοι δημιουργούν υπόγεια ριζώματα και, με τη σειρά τους, τα ριζώματα αυτά νέους βολβούς, και έτσι μπορούν να δημιουργηθούν ολόκληρες αποικίες.

Τα φύλλα της τουλίπας είναι μακριά και σαρκώδη, αυλακωτά με σχήμα λογχοειδές ή ωοειδές. Από το κέντρο των φύλλων βγαίνει ένας μακρύς βλαστός που φτάνει σε ύψος τα 70 εκατοστά και φέρει στην κορυφή του ένα μόνο μεγάλο άνθος, σχήματος κυπέλλου, μονόχρωμο σε ποικίλους χρωματισμούς.

Τα κύρια χρώματα των ανθέων της τουλίπας είναι το κίτρινο και το κόκκινο, αλλά βρίσκουμε και λευκά, πορφυρά και ροζ άνθη.

Ο καρπός της τουλίπας είναι κάψα τριγωνικού σχήματος που φέρει πολλά μικρά σπόρια.

Οι τουλίπες φύονται σε βραχώδεις περιοχές, ορεινές και ημιορεινές, εκεί όπου αναπτύσσονται και άλλα ποώδη φυτά. Ορισμένα είδη τουλίπας έχουν σχέση με καλλιεργούμενες περιοχές, ιδιαίτερα αυτές όπου φύονται και σιτηρά.

Μεγάλες οργανωμένες καλλιέργειες του φυτού βρίσκονται στην Ολλανδία, που καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις γι’ αυτό η Ολλανδία ονομάζεται και ‘’χώρα της τουλίπας’’.

Τα είδη τουλίπας στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα βρίσκονται ως αυτοφυή 9 είδη. Τα πιο σημαντικά είναι:

• Τουλίπα η κυματόφυλλος(Tulipa undulatifolia) ή Τουλίπα η βοιωτική (Tulipa boeotica). Θεωρείται η πιο ωραία από τις Ελληνικές τουλίπες. Τα άνθη της είναι σχήματος κουδουνιού, και εσωτερικά έχουν βαθύ πορφυρό χρώμα με μία στενή ζώνη χρυσοκίτρινου χρώματος. Βρίσκεται σε περιοχές της Πελοπονήσου και στην κεντρική Ελλάδα ανάμεσα σε άλλα καλλιεργούμενα φυτά. Καλλιεργείται επίσης ως καλλωπιστηκό φυτό σε κήπους και διάφορα πάρκα.
• Τουλίπα η νοτια (Tulipa australis) ή πρώιμη. Έχει στενά φύλλα και χρυσοκίτρινα εσωτερικά άνθη, κόκκινα εξωτερικά. Ανθίζει κατά τους μήνες Απρίλιο-Ιούνιο σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές.
• Τουλίπα Κρητης (Tulipa cretica). Το φυτό φτάνει σε ύψος τα 15 εκατοστά , έχει 2-3 λεία φύλλα επίπεδα , ενώ τα άνθη της είναι κατάλευκα με ροζ άκρες. Βρίσκεται σε όλες τις περιοχές της Κρητης, κυρίως σε βουνά, αλλά και σε χαμηλότερα ημιορεινά.
• Τουλίπες της Χίου: Στη Χιο φύονται τέσσερα είδη τουλίπας, τα τρία από τα οποία φύονται αποκλειστικά στην Χίο. Οι ντόπιοι τις ονομάζουν Λαλάδες. Τα είδη της τουλίπας στην Χίο είναι η Tulipa praecox , η Toulipa agenesis , η Tulipa clusiana και η Tulipa undulatifolia . Τις συναντάμε κυρίως στο κεντρικό και ίσως και στο νοτιοανατολικό μέρος του νησιού. Το πότε αρχίζουν να ανθίζουν εξαρτάται από το πόσο καλός είναι ο καιρός . Τα άνθη της τουλίπας δεν διατηρούνται πάνω από 7 με 10 μέρες

Πολλαπλασιασμός

Η οικογένεια Liliaceae στην οποία ανήκει η τουλίπα σχηματίζει υπόγεια βλαστικά όργανα που ονομάζονται βολβοί και τα οποία είναι διογκωμένα τμήματα των ριζών ή του βλαστού. Χαρακτηριστικό των βολβών είναι ότι φέρουν οφθαλμούς, οι οποίο αναπτύσσονται και δίνουν νέους βλαστούς και φύλλα.

Η τουλίπα, πολλαπλασιάζεται με βολβούς και βολβίδια, τα οποία αναπτύσσονται αφού καταστραφεί ο μητρικός βολβός, όπως ακριβώς συμβαίνει και σε άλλα βολβώδη φυτά. Τα βολβίδια πρέπει να φυτεύονται πρωΐμότερα σε σχέση με τους βολβούς, δηλαδή κατά τον Αύγουστο ή Σεπτέμβριο, σε αποστάσεις και σε βάθος μερικών εκατοστών. Τα βολβίδια δίνουν άνθη κατά  τον τρίτο χρόνο.

Οι βολβοί φυτεύονται το Σεπτέμβριο-Οκτώβριο, σε αποστάσεις 15-20 εκ και σε βάθος 10 εκ περίπου.

Ο βολβός που θα αναπτυχθεί ανθίζει μόνο μία φορά και στην συνέχεια θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα ή περισσότερους δευτερεύοντες βολβούς.

Οι βολβοί πριν από την καλλιέργεια τους πρέπει να δεχθούν ορισμένους χειρισμούς ώστε να αρθεί ο λήθαργος των οφθαλμών. Μία διαδικασία που χρησιμοποιείται από τους παραγωγούς τουλίπας είναι η τεχνική του «φορτσαρίσματος» κατά την οποία οι βολβοί διατηρούνται σε ορισμένες θερμοκρασίες.

Η τουλίπα μπορεί να πολλαπλασιασθεί και με σπόρο. Οι σπόροι σπέρνονται τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο, αλλά τα σπορόφυτα παράγουν φυτά που δίνουν άνθη με  διάφορα χρώματα λόγω υβριδισμού και επομένως  δεν αποδίδουν πιστά την ποικιλία που επιθυμούμε να καλλιεργήσουμε. Για το λόγο αυτό ο τρόπος αυτός πολλαπλασιασμού χρησιμοποιείται από τους ερευνητές στα διάφορα ερευνητικά επιστημονικά κέντρα που έχουν σαν στόχο  την δημιουργία νέων ποικιλιών τουλίπας.

Το έδαφος:

Οι τουλίπες θα πρέπει να καλλιεργούνται σε εδάφη αμμώδη, ή αμμοπηλώδη τα οποία να έχουν πολύ καλή  στράγγιση, να είναι  πλούσια σε θρεπτικά στοιχεία, και μία αντίδραση εδάφους ουδέτερη, με pH γύρω στο 7. Οι τοποθεσίες που πρέπει να εγκαθίστανται πρέπει να είναι, προστατευμένες από τον αέρα, ιδίως οι υψηλόμορφες ποικιλίες. Η τουλίπα πρέπει να καλλιεργείται σε μέρη που να μη δέχονται την έντονη ηλιακή ακτινοβολία, ώστε η ανθοφορία τους  να διαρκέσει για  περισσότερο χρόνο. Οι τοποθεσίες που  σκιάζονται ειδικά  τις μεσημεριανές ώρες θεωρούνται καταλληλότερες.

Φύτευση:

Oι βολβοί της τουλίπας φυτεύονται στον κήπο σε βάθος 12-20 cm και σε αποστάσεις 5-10 cm, ανάλογα με το μέγεθος που έχουν οι  βολβοί. Σε περίπτωση που φυτεύεται μαζί με άλλα φυτά, οι αποστάσεις της πρέπει να κυμαίνονται από 20-25 cm.

Εχθροί και ασθένειες:

Διάφορες μυκητολογικές ασθένειες προσβάλουν τους βολβούς, τα  φύλλα και τα άνθη, όπως είναι το φουζάριο, η ανθράκνωση, ο βοτρύτης, η σκωρίαση, κτλ. Αν όμως φυτευτούν στην κατάλληλη τοποθεσία όσον αφορά την υγρασία του εδάφους, αλλά και της ατμόσφαιρας, οι πιθανότητες από σχετικές προσβολές ελαχιστοποιούνται. Επίσης μπορεί να προσβληθεί από ορισμένους εχθρούς όπως είναι διάφορα  έντομα. Κυριότερος εχθρός της τουλίπας  είναι οι αφίδες.

Σε περίπτωση ασθενειών ή εχθρών γίνεται η κατάλληλη καταπολέμηση με τα κατάλληλα φυτοφάρμακα.

Η τουλίπα, είναι φυτό, που μπορεί να καλλιεργηθεί στην χώρα μας στα θερμοκήπια αλλά και  υπαίθρια, αν και δεν θεωρείται ιδιαίτερα προσαρμοσμένο στο κλίμα της χώρα μας. Η χώρα μας διακρίνεται για την μεγάλη ηλιοφάνεια αλλά και για την απότομη  άνοδο των θερμοκρασιών κατά την άνοιξη. Οι συνθήκες αυτές του κλίματος συντελούν στο  να συντομεύεται η διάρκεια της ανθοφορίας των φυτών αλλά  και η διάρκεια ζωής των φυτών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μερικές φορές να μην προλαβαίνουν τα φυτά να αναπτύξουν βολβό μεγάλου μεγέθους και επομένως οι βολβοί αυτοί δεν μπορούν να δώσουν λουλούδι τον επόμενο χρόνο, αλλά μόνο φύλλα. Άνθη δίνουν στον τρίτο χρόνο, αφού στον δεύτερο αναπτύξουν βολβό αρκετού μεγέθους. Αυτό το πρόβλημα είναι εντονότερο  στις μεσοπρώιμες και τις όψιμες ποικιλίες.