Η Πορτοκαλιά (επιστημονικό όνομα Citrus sinensis) είναι αγγειόσπερμο, δικότυλο, αειθαλές φυτό που ανήκει στην τάξη των Σαπινδωδών και στην οικογένεια των Ρυτοειδών (Rutaceae). Από τα σημαντικότερα εσπεριδοειδή έχει καταγωγή από την Ινδία και την Κίνα. Γνωστή από τα αρχαία χρόνια όμως η εντατική της καλλιέργεια άρχισε από το 10 μ.Χ. αιώνα στη βόρεια Αφρική. Γύρω στο 1490 έφτασε στις μεσογειακές περιοχές από Πορτογάλους θαλασσοπόρους και πιθανολογείται ότι σε αυτούς οφείλει το όνομα της. Στη συνέχεια από την Ελλάδα διαδόθηκε σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες και Ισπανοί ιεραπόστολοι την μετέφεραν στη βόρεια Αμερική.
Περιγραφή φυτού
Ο κορμός είναι ίσιος και λείος και οι ρίζες απλώνονται πλούσιες σε αρκετή έκταση, κυρίως σε πλάτος και όχι τόσο πολύ σε βάθος (μέχρι ένα μέτρο). Η πορτοκαλιά σαν δένδρο δεν ψηλώνει περισσότερο από τα 7-8 m, ωστόσο με σωστό και τακτικό κλάδεμα εύκολα την κρατάμε στο ύψος που θέλουμε, ακόμα και σε τέτοιο μέγεθος ώστε να μεγαλώνει ικανοποιητικά σε μια μεγάλη γλάστρα. Όπως και τα υπόλοιπα εσπεριδοειδή, δε ρίχνει τα φύλλα της το χειμώνα, τα οποία (αναλόγα με την ποικιλία) είναι μεσαίου μεγέθους, ελλειψοειδή, πλατιά, λεία, γυαλιστερά, έντονα πράσινα και στα μεγάλα δέντρα είναι πιο πυκνά.
Τα λευκά και μεγάλα άνθη της βγαίνουν μεμονωμένα ή σε μικρές ομάδες την άνοιξη και έχουν πολύ ευχάριστο άρωμα, με την ανθοφορία να κρατά περισσότερο από ένα μήνα. Από τα άνθη αυτά δένονται καρποί σε μικρό ποσοστό ενώ τα περισσότερα πέφτουν. Όταν από τα 10 άνθη δέσει 1 καρπός τότε η καρποφορία του δέντρου κρίνεται πολύ ικανοποιητική.
Συνθήκες ανάπτυξης
- Κλίμα
Η πορτοκαλιά ευδοκιμεί πολύ καλά στις τροπικές, υποτροπικές και εύκρατες περιοχές, όπου οι χειμώνας δεν είναι βαρύς και το κλίμα γενικά είναι ζεστό και δροσερό. Καλλιεργείται από τα πεδινά παραθαλλάσια μέρη έως και υψόμετρο μέχρι 400μ. και δεν αντέχει του παγετούς (σε θερμοκρασίες κάτω από τους -3°C αρχίζουν οι σοβαρές ζημιές στην παραγωγή και στα δέντρα). Είναι λιγότερο ανθεκτική στο κρύο από τη μανταρινιά αλλά έχουν την ίδια ευαισθησία με αυτήν στους δυνατούς βόρειους ανέμους.
- Πότισμα
Το πότισμα πρέπει να γίνεται με σωστό τρόπο αλλά και με νερό καλής ποιότητας. Σε περιοχές που οι βροχοπτώσεις δεν κατανέμονται ομαλά στο έτος, ενδείκνυται η άρδευση όποτε χρειάζεται, αλλά όχι με μεγάλες ποσότητες νερού, ώστε αυτό να μη λιμνάζει. Σε κάθε περίπτωση, τα ποτίσματα πρέπει να γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και να μην υπερβάλλουμε στις δόσεις, ειδικά αν από το έδαφός μας δε στραγγίζει καλά και σχετικά γρήγορα το νερό. Σε αμμώδη εδάφη ποτίζουμε πιο συχνά αλλά με μικρότερες ποσότητες. Επίσης, καλό είναι να μην έρχεται το νερό σε επαφή με τον κορμό του δέντρου προς αποφυγήν πιθανών μολύνσεων στο λαιμό και τις ρίζες των δέντρων. Το νερό πρέπει να μην έχει πολλά άλατα καθώς και χλώριο, γιατί τα εσπεριδοειδή είναι από τα πιο ευαίσθητα είδη στην αλατότητα του νερού. Αν τα δέντρα ποτίζονται με στάγδην άρδευση, το μπεκ δεν πρέπει να ακουμπάει στον κορμό και περιοδικά στο σημείο άρδευσης να πέφτει περισσότερο νερό ώστε να εκπλύνονται τα άλατα.
- Λίπανση
Η λίπανση απαιτεί αρκετή προσοχή στα εσπεριδοειδή. Η χορήγηση των λιπασμάτων μπορεί να γίνει είτε στο έδαφος, με κοκκώδη σύνθετα λιπάσματα, είτε μαζί με το νερό της άρδευσης (υδρολίπανση), είτε με ψεκασμό στα φύλλα (διαφυλλική λίπανση). Για τη σωστή λίπανση κάθε φορά πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη το μέγεθος του δένδρου (ηλικία), αν το χώμα μας είναι γόνιμο, τη ποικιλία της πορτοκαλιάς και άλλα. Γενικά ένα δέντρο ηλικίας 7-10 ετών χρειάζεται 1-1,5 κιλό σύνθετο κοκκώσες λίπασμα τύπου 12-12-17 δύο έως τρείς φορές το χρόνο. Σε πτωχά εδάφη θα πρέπει το λίπασμα που θα χρησιμοποιήσουμε να περιέχει και ένα ποσοστό 15-20% οργανική ουσία.
- Κλάδεμα
Τα κλαδέματα στην πορτοκαλιά είναι 3 ειδών: 1. κλάδεμα διαμόρφωσης (γίνεται τα πρώτα 3-4 χρόνια από το φύτευση κλαδεύοντας έτσι ώστε να σχηματίσουμε το σχήμα του δέντρου), 2. κλάδεμα καρποφορίας (γίνεται στα ενήλικα δέντρα, για να κρατήσουμε σε ισορροπία το ισοζύγιο της βλάστησης με τη καρποφορίας) και, 3. κλάδεμα ανανέωσης ( είναι αυστηρό κλάδεμα που γίνεται σε γερασμένα, άρρωστα ή παραμελημένα δέντρα ή σε αυτά που θέλουμε να περιορίσουμε δραστικά το μέγεθος τους).
Ποικιλίες πορτοκαλιάς
Υπάρχουν 160 περίπου ποικιλίες πορτοκαλιάς. Οι πιο σημαντικές που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι:
- Άρτας: Οι καρποί της ποικιλίας αυτής είναι σφαιρικοί, έχουν λεπτό περικάρπιο, υπόξινη γεύση και είναι εξαιρετικά αρωματικοί. Η ωρίμανση τους γίνεται κατά τον Ιανουάριο.
- Βαλέντσια: Ξενική ποικιλία που ωριμάζει από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούνιο και έτσι επιτρέπει στους παραγωγούς να εφοδιάζουν την αγορά με πορτοκάλια και τους καλοκαιρινούς μήνες. Η ποικιλία αυτή είναι ιδιαίτερα ανθεκτική και προσαρμόζεται εύκολα σε πολλούς τύπους εδαφών, δίνει δε εύγευστα πορτοκάλια πολύ καλής ποιότητας.
- Μέρλιν: Γνωστή ποικιλία με πολύ εύγευστους καρπούς και χυμώδεις, καλλιεργείται σε πολλές περιοχές του κόσμου. Αναγνωρίζονται εύκολα διότι στην αντίθετη άκρη από το κοτσάνι έχουν μια εσοχή σαν αφαλό.
- Σαγκουίνι: Λέγεται και αιματόσαρκος ποικιλία, εξαιτίας της κόκκινης σάρκας των καρπών της. Είναι ξενικής προέλευσης. Πολύ εύγευστοι και χυμώδεις καρποί δίνουν χυμούς πλούσιους σε βιταμίνες.
- Σουλτανί του Φόδελε: Δίνει μεγάλους ωοειδείς καρπούς με φλούδα που αφαιρείται εύκολα, πολύ νόστιμη σάρκα με πλούσιο χυμό.
- Χίου: Δίνει μικρούς καρπούς και ωριμάζει από τα μέσα Νοεμβρίου. Ο καρπός της έχει πολλά σπόρια, δίνει λίγο χυμό και είναι εξαιρετικά ανθεκτικός στη μεταφορά.
