Γενικές πληροφορίες
Το Υπερικόν το διάτρητον (Hypericum perforatum) ή κοινώς το βάλσαμο, είναι ανθοφόρο γυτό του γένους Υπερικόν (Hypericum), της οικογένειας Υπερικίδες (Hypericaceae).
Στην Αρχαία Ελλάδα, ήταν γνωστό ως «υπερικόν», ενώ στη νεότερη Ελλάδα, είναι επίσης γνωστό και ως βαλσαμόχορτο ή σπαθόχορτο.
Περιγραφή φυτού
Είναι ένα πολυετές φυτό που φύεται σε ξηρές περιοχές. Θα το συναντήσουμε ακόμη και στις άκρες των δρόμων, σε κάμπους, λόφους, φράκτες, αμπελώνες, με άλλα λόγια, σχεδόν παντού, σε καλλιεργημένους και ακαλλιέργητους τόπους.
Φυτρώνει σε όλη την Ευρώπη, Ασία, Βόρεια Αφρική και αλλού. Στην Ελλάδα φύεται σε πολλές περιοχές και σαν θεραπευτικό βότανο χαίρει μεγάλης εκτίμησης. Είναι μικρό φυτό που φτάνει σε ύψος τα 80 cm. Τα φύλλα του είναι πολλά, μικρά, ωοειδή, ωχροπράσινα και φέρουν σκούρα στίγματα στις άκρες. Τα άνθη του συγκεντρώνονται στην κορυφή των βλαστών. Έχουν πέντε μεγάλα πέταλα με έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα. Η εποχή της άνθησης είναι από Ιούνιο-Σεπτέμβριο, της συλλογής από Ιούλιο-Αύγουστο και χρησιμοποιούμενα μέρη, όλο το φυτό. Σημειώνουμε ότι τα άνθη πρέπει να χρησιμοποιούνται νεαρά και λίγο ξερά κι όχι μετά από μακροχρόνια φύλαξη. Επίσης, όταν μείνουν πολύ χρόνο, τα φύλλα κιτρινίζουν, τα άνθη αποχρωματίζονται και όλο το φυτό παίρνει ένα καστανό χρώμα.
Φαρμακευτικές Χρήσεις
Το υπερικό ή βαλσαμόχορτο υπήρξε αντικείμενο της Ιατρικής από τα αρχαία χρόνια όπου αναφέρεται ως διουρητικό, επουλωτικό, εμμηναγωγό και αιμοστατικό. Στην αρχαιότητα επίσης, το χρησιμοποιούσαν ως επουλωτικό στις πληγές που γινόντουσαν από τα σπαθιά, εξ ου κι η ονομασία του σπαθόχορτο. Χρησιμοποιείται, επίσης, ως αντισπασμωδικό και για την καταπολέμηση της αϋπνίας. Το βαλσαμέλαιο είναι ένα εξαιρετικό επουλωτικό και χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση μικρής έκτασης δερματικών φλεγμονών όπως τα ηλιακά εγκάυματα πρώτου βαθμού και οι μικρές πληγές. Στην παραδοσιακή ιατρική, και ελλείψει του όρου “κατάθλιψη”, το βαλσαμόχορτο χρησιμοποιούνταν συστηματικά για την αντιμετώπιση της γενικότερης πνευματικής εξάντλησης και καταπόνησης. Πλήθος μελετών έχουν υποστηρίξει την αποτελεσματικότητα του σπαθόχορτου, ως τη θεραπεία για την κατάθλιψη, ωστόσο τα αποτελέσματα παραμένουν εμπειρικά καθώς ο μηχανισμός δράσης δεν έχει αποσαφηνιστεί.
Τρόποι Εφαρμογής
Εξωτερική χρήση
Χρησιμοποιείται υπό μορφή βάμματος, αφού εκχυλισθεί το φρέσκο φυτό σε ελαιόλαδο μέσα σε γυάλινα βάζα καλά κλεισμένα, που μένουν στον ήλιο επί 40 ημέρες περίπου, ως επουλωτικό σε πληγές, ερεθισμούς και εγκαύματα πρώτου βαθμού.
Εσωτερική χρήση
- Σαν τσάι συνήθως ένα κουταλάκι του γλυκού ξερά τριμμένα φύλλα και άνθη σε μία κούπα καυτό νερό, που την σκεπάζουμε και την αφήνουμε σκεπασμένη για 10 με 15 λεπτά, για να περάσουν όλα τα συστατικά του φυτού στο νερό, από μία μέχρι τρεις φορές την ημέρα, κατόπιν συμβουλής και καθοδήγησης ιατρού, φαρμακοποιού ή άλλου ειδικού.
- Σε κάψουλες ή χάπια: Κατόπιν συμβουλής ιατρού ή φαρμακοποιού.
- Σε αλκοολούχο βάμμα: Κατόπιν συμβουλής ιατρού ή φαρμακοποιού.
Το υπερικό μπορεί να επηρεάσει το συκώτι προκαλώντας ευαισθησία του ατόμου στο φως. Στο δέρμα ορισμένων ατόμων μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις που εκδηλώνονται με δερματικούς ερεθισμούς. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές το υπερικό μπορεί να επηρεάσει το μεταβολισμό ορισμένων ενζύμων. Κατά συνέπεια, χρειάζεται προσοχή όταν χορηγείται ταυτόχρονα με άλλα φάρμακα ή και με ορισμένα τρόφιμα.
Σε κάθε περίπτωση, όταν χρησιμοποιούνται φυτά για θεραπεία, πρέπει πάντοτε να ενημερώνεται ο ιατρός ή ο φαρμακοποιός και η χρήση τους να γίνεται κάτω από την καθοδήγηση ειδικού.
